Opis

Powstanie mapy jest konsekwencją polsko-czeskich sporów o przynależność państwową Śląska Cieszyńskiego, a bezpośrednio jest związane z podpisaniem 5 listopada 1918 roku wstępnego porozumienia władz lokalnych (polskich i czeskich) tymczasowo dzielącego ten region według kryterium etnicznego (a precyzyjniej językowego). Umowa ta przydzielała polskiej administracji powiaty, które zamieszkałe były w większości przez ludność polskojęzyczną: bielski, cieszyński oraz większą część powiatu frysztackiego (na mapie kolor biały), a czechosłowackiej powiat frydecki i pozostałą częścią powiatu frysztackiego (na mapie kolor niebieski). Podział ten nie kończył i nie rozwiązywał konfliktu, a ostateczne rozgraniczenie terytorialne pozostawiał do rozstrzygnięcia przez rządy Polski i Czechosłowacji. Był on korzystny dla strony polskiej i stanowił podstawę dla dalszego podtrzymania roszczeń terytorialnych. Przydzielał Polsce zdecydowaną większość Śląska Cieszyńskiego wraz z częścią kopalń węgla kamiennego i zakładów przemysłowych w okolicach Karwiny, Rychwałdu i Bogumina. Strona czechosłowacka nie zaakceptowała podziału według kryterium etnicznego, domagając się na podstawie argumentów historycznych, całego obszaru Księstwa Cieszyńskiego. Na mapie przedstawiono Księstwo Cieszyńskie z podziałem na powiaty, z zaznaczonymi głównymi miastami, liniami kolejowymi, rzekami, zagłębiami węglowymi w okolicach Ostrawy i Karwiny oraz Czechowic (kolor żółty). Najistotniejszym elementem zamieszczonym na mapie jest zaznaczenie obszarów (powiatów i gmin) objętych tymczasową administracją polską (kolor biały) oraz czeską (kolor niebieski), na podstawie porozumienia z 5 listopada 1918 roku. Ponadto obok mapy dodano informacje o strukturze narodowościowej tego obszaru, według wyników spisów ludności z lat 1880, 1890, 1900, 1910 z podziałem na Polaków, Niemców i Czechów, zarówno w odniesieniu do całego obszaru Księstwa Cieszyńskiego, jak i z wyłączeniem, najliczniej zamieszkanego przez Czechów, powiatu frydeckiego. Jednocześnie autorzy mapy podkreślili, że wyniki ostatniego spisu powszechnego z 1910 roku przeprowadzonego w Monarchii Austro-Węgierskiej, są „niekorzystne dla narodowości polskiej w wyniku fałszerstw i różnych nacisków”. W trakcie tego spisu (jak i w trakcie wcześniejszych) nie było pytania o narodowość, a strukturę etniczną ustalano według odpowiedzi na pytanie o „język domowy”. Wszystkie zamieszczone na mapie dane statystyczne dowodziły wyraźnej dominacji ludności polskiej na obszarze Śląska Cieszyńskiego. Poza danymi pochodzącymi ze spisów powszechnych, autorzy mapy zamieścili także informacje dotyczące „linii językowych”, przytaczając opinie trzech badaczy (Polaka i dwóch Czechów), dowodzące, że obszar Śląska Cieszyńskiego jest objęty zasięgiem języka polskiego, a język czeski pojawia się dopiero na zachód od tego regionu. Naniesiono także granicę (linia czerwona) oddzielającą język polski (część wschodnia) od dialektów przejściowych (część zachodnia), która częściowo biegnie wzdłuż granicy powiatu frydeckiego, a następnie przecina go, zostawiając cały powiat frysztacki po stronie języka polskiego, co nie znalazło potwierdzenia w wynikach spisu powszechnego z 1910 roku. Pod mapą znajduje się nieczytelna, okrągła, czerwona pieczęć, prawdopodobnie Archiwum Akt Nowych. Z treści mapy oraz zamieszczonych obok niej danych statystycznych, można wnioskować, że do Polski powinna należeć nie tylko część Śląska Cieszyńskiego wstępnie przyznana jej w administrowanie na podstawie porozumienia z 5 listopada 1918 roku, ale także niektóre gminy przyznane stronie czeskiej, zwłaszcza w najbardziej uprzemysłowionym powiecie frysztackim. Pomimo braku nazwiska autora mapy oraz wydawcy czy miejsca wydania, treść mapy jednoznacznie wskazuje, iż została ona przygotowana przez stronę polską, a użyty w niej język francuski, wskazuje, iż adresatem są politycy i eksperci francuscy. Najbardziej interesującym elementem mapy, są odręcznie naniesione dwie linie – czerwona i zielona. Z raportu dołączonego do mapy, wynika, że narysował je Roman Dmowski, w Paryżu, 11 września 1919 roku, podczas spotkania z polskim dyplomatą Janem Ciechanowskim (który jest autorem raportu). Raport był przeznaczony dla Józefa Piłsudskiego, omawiał przebieg rozmów pomiędzy R. Dmowskim a J. Cambonem oraz Komisją ds. polskich, dotyczących przeprowadzenia plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim. Linie narysowane przez R. Dmowskiego były propozycjami Komisji dotyczącymi przebiegu linii demarkacyjnej (czerwona) oraz granicy (zielona). Wariant czerwony był dla Polski korzystniejszy, ponieważ przyznawał jej północno-zachodnią część Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego. Według raportu, obie te propozycje Dmowski kategorycznie odrzucił, będąc przekonanym, że sytuacja w tym regionie rozwinie się dla Polski pomyślnie. Ostatecznie Śląsk Cieszyński został w roku 1920 podzielony w sposób dużo bardziej niekorzystny dla Polski.