Opis

Na mapie naniesiono granice państw zaborczych dzielące historyczne ziemie polskie oraz podział administracyjny obowiązujący w poszczególnych zaborach. Głównym celem mapy jest przedstawienie zróżnicowanego rozmieszczenia ludności polskiej na szeroko pojętym historycznym terytorium Polski, które w wielu regionach (zwłaszcza na Śląsku oraz w Prusach Wschodnich), przekracza dawne przedrozbiorowe granice Polski. Rozmieszczenie ludności polskiej jest przedstawione w granicach jednostek administracyjnych, w procentach, prawdopodobnie według wyników kilku różnych spisów powszechnych (brak jest podania źródeł danych), aż w 11 nierównych przedziałach (od poniżej 2% i 2-5% do 80-100%). Zastosowanie takich przedziałów liczbowych, zwłaszcza dwóch pierwszych, umożliwiało nie tylko pokazanie zróżnicowanego udziału Polaków w poszczególnych regionach historycznych ziem polskich, ale także wykazanie ludności polskiej nawet na najdalej na wschód wysuniętych obszarach Polski przedrozbiorowej, gdzie jej udział na początku XX wieku był znikomy. Jak wynika z danych zamieszczonych na mapie, ze wszystkich ziem należących do I Rzeczypospolitej, na początku XX wieku najbardziej etnicznie polskie, obok znajdującej się w granicach Austrii Galicji (zwłaszcza jej części zachodniej), było należące do Rosji Królestwo Polskie. W tych regionach Polacy byli narodowością wyraźnie dominującą. Zupełnie odmiennie wyglądała ówczesna struktura narodowościowa w zachodnich guberniach Cesarstwa Rosyjskiego (na wschód od Bugu i Narwi), czyli na obszarze kresów wschodnich I Rzeczypospolitej. Ludność polska była na tym terenie zdecydowanie mniej liczna i silnie rozproszona. Jednak jej pozycja kulturotwórcza i gospodarcza była niewspółmiernie wysoka w stosunku do liczebności. Polacy na tym obszarze dominowali wśród ziemiaństwa i inteligencji, choć żyło tam także kilkaset tysięcy polskich mieszczan i chłopów. Trzeba też zaznaczyć, że w zachodnich guberniach Cesarstwa Rosyjskiego zamiarem władz carskich było wykazanie jak najmniejszej liczby Polaków. Stosowane we wszystkich ówczesnych spisach (także rosyjskim) kryterium językowe nie zawsze pokrywało się z narodowym, zwłaszcza na tym obszarze. Największy udział ludności polskiej w Cesarstwie Rosyjskim, był w wysuniętych na zachód guberniach – wileńskiej i grodzieńskiej. Im dalej na wschód, tym ten udział malał, spadając aż do niespełna 2%. Określenie struktury narodowościowej dawnych zachodnich ziem I Rzeczypospolitej, wchodzących na początku XX w. w skład Cesarstwa Niemieckiego jest skomplikowane, głównie z powodu niezgodności niemieckich podziałów administracyjnych z dawnymi zachodnimi granicami Polski oraz z uwagi na zamieszkiwanie ludności polskiej, także na zachód i północ od granic przedrozbiorowych. Na ziemiach należących dawniej do Rzeczypospolitej Polacy byli narodowością dominującą lub prawie równorzędną liczbowo z ludnością niemiecką. Natomiast na Pomorzu, ten udział choć znaczny, nie był już tak duży. Bardzo specyficzną grupą byli Polacy w Prusach Wschodnich. Na większości obszaru historycznej, katolickiej Warmii, należącej do Polski przed 1772 rokiem, stanowili grupę bardzo nieliczną, marginalną. Podobnie w północnej części tego regionu, gdzie całkowicie dominowali Niemcy. Natomiast w szerokim pasie południowych Prus Wschodnich (wraz z południowym fragmentem Warmii), stanowili nieco ponad połowę mieszkańców. Byli tam grupą pod względem liczebnym dominującą, pomimo tego, że zdecydowana większość tego obszaru nigdy wcześniej nie należała do Polski. Jeszcze inna sytuacja narodowościowa była na Opolszczyźnie i Górnym Śląsku. Cały ten region znajdował się na zachód od granic Polski przedrozbiorowej, ale to Polacy na początku XX w. stanowili w nim najliczniejszy naród. Górny Śląsk i wschodnia Opolszczyzna, miały charakter etnicznie polski (z dużym, często dominującym udziałem ludności niemieckiej w miastach), natomiast na obszarach położonych na lewym brzegu Odry, wyraźnie dominowali Niemcy.

Dodatkowe informacje

format: r: 487×526, a: 580×594 (ze strony internetowej)