Opis

Na mapie, na obszarze szeroko pojętego pogranicza polsko-czesko-słowackiego, rozciągającego się od Sanoka i Koszyc po Opolszczyznę i Śląsk Opawski, przedstawiono granice językowe polsko-czeskie i polsko-słowackie wraz ze strefą dialektów przejściowych. Autorem mapy jest Kazimierz Nitsch, polski językoznawca i slawista, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie i Uniwersytetu Jagiellońskiego, jeden z ekspertów delegacji polskiej na konferencję pokojową w Paryżu w 1919 roku. Na mapie zaznaczono sieć rzeczną, granice przedwojenne oraz granice Polski z końca XVIII wieku (z reguły fragmentarycznie, natomiast szczegółowo wszelkie przedrozbiorowe polskie enklawy na Spiszu). Głównymi elementami mapy są granice zasięgu języka czeskiego i słowackiego (linia niebieska), południowa granica zasięgu języka polskiego (linia czerwona) oraz zaznaczona szrafem szeroka strefa dialektów przejściowych (w domyśle polsko-czesko-słowackich). Strefa dialektów przejściowych pomiędzy językiem polskim a czeskim i słowackim, rozciąga od Śląska Opawskiego na zachodzie, przez region Frydecki i Czadecki, po Orawę włącznie. Natomiast w Galicji (Beskid Niski) obszary zamieszkane przez ludność posługującą się językiem polskim (na północy) oraz słowackim (na południu), są rozdzielone szeroką strefą osadnictwa ludności rusińskiej (Łemkowie, Rusnacy), posługującej się dialektem języka ukraińskiego, przez co nie dochodzi tam do bezpośredniego kontaktu Polaków i Słowaków. W pobliżu południowej granicy zasięgu języka polskiego oraz w strefie dialektów przejściowych naniesiono liczne, nawet niewielkie miejscowości i wsie, co umożliwia precyzyjną identyfikację polsko-czeskiej i polsko-słowackiej granicy językowej. Z mapy jednoznacznie wynika, że trzy główne regiony sporne na pograniczu polsko-czechosłowacki po zakończeniu I wojny światowej, czyli Śląsk Cieszyński, Orawa oraz północny Spisz, w zdecydowanej większości należą do polskiego obszaru językowego, ewentualnie znajdują się w strefie dialektów przejściowych (południowa Orawa). Najbardziej jaskrawo jest to widoczne na przykładzie Śląska Cieszyńskiego, który prawie w całości znajduje się w polskim obszarze językowym, a granica zasięgu języka polskiego sięga po Ostrawę, obejmując m.in. Bogumin, prawie całe Zagłębie Ostrawsko-Karwińskie, większość Zaolzia, a nawet dużą część powiatu frydeckiego, sięga też na południe od historycznego obszaru Śląska Cieszyńskiego. Z kolei najbardziej skomplikowany jest przebieg granicy języka polskiego na Spiszu, z licznymi „wyspami językowymi” i strefą dialektów przejściowych na południe od Tatr. Na podstawie tej mapy można stwierdzić, że formułowane m.in. podczas konferencji pokojowej w Paryżu, polskie roszczenia terytorialne dotyczące Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spiszu, były całkowicie uzasadnione kryteriami językowymi i etnicznymi, a arbitralne rozstrzygnięcia Rady Ambasadorów z 28 lipca 1920 roku, dzielące te obszary pomiędzy Polskę a Czechosłowację, bez zachowania nadrzędności kryteriów językowo-etnicznych, były dla Polski oraz ludności mieszkającej na polsko-czechosłowackim pograniczu, niesprawiedliwe i krzywdzące.