Opis

Dwie rękopiśmienne mapy obejmujące fragment pogranicza polsko-czechosłowackiego (Śląsk Cieszyński, Orawa, Spisz) z odręcznie naniesionymi wersjami przebiegu granicy polsko-czechosłowackiej, proponowanymi i ustalanymi w latach 1920-1922. Górna mapa (A) przedstawia ustalenia z 28 lipca 1920 roku, dotyczące niekorzystnego dla Polski podziału Śląska Cieszyńskiego, Orawy i Spiszu, pomiędzy Polskę a Czechosłowację, wzdłuż tzw. "linii Ambasadorów" (kolor czerwony). Te trzy regiony do I wojny światowej znajdował się w granicach Austrii (Śląsk Cieszyński) oraz Węgier (Orawa i Spisz). Po rozpadzie monarchii Austro-Węgierskiej oraz zakończeniu wojny, nowopowstała Czechosłowacja rościła pretensje terytorialne do całego obszaru północnych Węgier oraz całego obszaru Śląska Cieszyńskiego, pomimo tego, że te trzy regiony były wówczas licznie zamieszkane przez ludność polską, która domagała się przyłączenia ich do Polski. W 1919 roku, podczas konferencji w Paryżu, podjęto decyzję o przeprowadzeniu w Cieszyńskim oraz na Orawie i Spiszu w połowie 1920 roku plebiscytu, który miał zadecydować o przynależności politycznej tych obszarów. Ostatecznie plebiscytu nie przeprowadzono (z powodu wojny polsko-bolszewickiej), a arbitralnego i niekorzystnego dla Polski podziału tych regionów dokonała Rada Ambasadorów w lipcu 1920 roku, co nie zakończyło sporów terytorialnych polsko-czechosłowackich. Dolna mapa (B) szczegółowo przedstawia sytuację na Spiszu, gdzie zaznaczono zasięg obszaru plebiscytowego (kolor niebieski), tzw. "linię Ambasadorów" dzielącą Spisz 28 lipca 1920 roku (kolor czerwony), polską propozycje podziału tego regionu (kolor żółty) oraz propozycję linii granicznej przegłosowaną przez Komisję Delimitacyjną 25 września 1922 roku (kolor brązowy). Podstawowymi punktami spornymi, przedstawionymi na mapie, jest podział północnego Spiszu pomiędzy Polskę a Czechosłowacją oraz określenie przynależności państwowej położonej w Tatrach doliny Jaworzyny. Po anulowaniu decyzji o plebiscycie, podziału północnego Spiszu dokonała Rada Ambasadorów 28 lipca 1920 roku, przyznając Polsce jego niewielki fragment bez doliny Jaworzyny (kolor czerwony), której w swoim projekcie podziału domagała się Polska (kolor żółty). Dwa lata później, we wrześniu 1922 roku, nową wersję linii granicznej przegłosowała międzynarodowa Komisja Delimitacyjna (kolor brązowy). Postulowała ona włączenie do Polski części Tatr Wysokich na wschód od Rysów i Morskiego Oka oraz dzieliła dolinę Jaworzyny pomiędzy Polskę a Czechosłowację (granica miała biec dnem doliny). Była to propozycja korzystniejsza dla Polski niż wcześniejsze rozstrzygnięcia Rady Ambasadorów. Natomiast ta sama propozycja Komisji Delimitacyjnej z roku 1922 dzieliła północny Spisz w sposób jeszcze bardziej niekorzystny dla Polski, pozostawiając gminy Kacwin i Niedzica po stronie czechosłowackiej (kolor brązowy). Co ciekawe taki sam, bardzo niekorzystny dla Polski, podział północnego Spiszu uwzględniała także propozycja polska (kolor żółty), która jednocześnie postulowała włączenie do Polski dużo większego obszaru Tatr Wysokich wraz z całą doliną Jaworzyny (obszar ten pod względem historycznym także jest zaliczany do Spiszu). Strona polska wyraźnie dążyła do swoistej wymiany terytoriów - dolinę Jaworzyny za Kacwin i Niedzice. Było to jednak działanie nieskuteczne. Żadna z propozycji przebiegu granicy zaznaczona na tej mapie nie została zatwierdzona dokładnie w takiej wersji. Ostateczny przebieg granicy polsko-czechosłowackiej w tym regionie, w wersji istniejącej do czasów współczesnych, ustalono dopiero na posiedzenia Komisji Delimitacyjnej w Brnie (Czechosłowacja) 11 lutego 1924 roku, a następnie zatwierdzono przez Ligę Narodów 12 marca 1924 roku.