Opis

Mapa ze zbiorów czeskich, przedstawiająca granice Łemkowszczyzny po północnej, polskiej (galicyjskiej) stronie Karpat. Łemkowszczyzna jest ukształtowanym historycznie, odrębnym regionem, wyróżniającym się pod względem etnicznym, kulturowym i gospodarczym. Ludność łemkowska zamieszkiwała ten obszar od czasów kolonizacji wołosko-ruskiej (tj. od XV-XVI w.), aż do przymusowych wysiedleń po II wojnie światowej. Był to najdalej na zachód wysunięty region zwarcie zamieszkany przez ludność wschodniosłowiańską, rusińską. W pierwszych dekadach XX wieku był to region jednorodny pod względem etnicznym, wyznaniowym i kulturowym, zdecydowanie wyróżniający się z otaczającej przestrzeni, całkowicie zdominowany przez ludność łemkowską, co ułatwiało jego precyzyjne wydzielenie. Rozciągał się od Popradu na zachodnie, po źródła Solinki na wschodzie. Łemkowie to odrębna grupa etniczna, ukształtowana w długim procesie historycznym, przyjmująca i asymilująca różne elementy narodowe. Mieli w tym udział zarówno osadnicy polscy, słowaccy, jak i wołoscy pasterze. Jednak największe znaczenie miało osadnictwo Ruskie, z terenów dzisiejszej Ukrainy, które w XV i XVI wieku zdominowało liczebnie wcześniejsze grupy narodowościowe, asymilując je kulturowo i językowo. Pochodzenie etniczne, język, wyznanie grekokatolickie, kultura i poczucie odrębności, zdecydowanie odróżniały Łemków (Rusinów) od sąsiadującej ludności polskiej, słowackiej i węgierskiej. Mimo, że Rusini zamieszkiwali zarówno północne (polskie), jak i południowe (słowackie) stoki Karpat, to nazwy Łemko i Łemkowszczyzna, przyjęły się tylko po polskiej stronie Karpat. Po stronie słowackiej używane były i są nadal etnonimy Rusin lub Rusnak. Nie zmienia to faktu, że pod względem pochodzenia etnicznego, kultury, języka i wyznania, Rusini zamieszkujący po obu stronach Karpat stanowią jedną grupę. Są także określani wspólną nazwą Karpatorusini. W XIX wieku "polscy" Łemkowie i "słowaccy" Rusnacy utrzymywali bardzo ożywione kontakty społeczne, rodzinne, handlowe, gospodarcze. Życie w ramach jednego państwa (Austro-Węgier) bardzo te kontakty ułatwiało. Rezultaty I wojny, zwłaszcza powstanie niepodległej Polski i Czechosłowacji, zapowiadało przerwanie tych swobodnych relacji, co było negatywne zwłaszcza dla Łemków, ekonomicznie, społecznie i rodzinnie, związanych ze Słowacją i Węgrami. Pojawiło się dążenie do stworzenia niepodzielnej Łemkowszczyzny. W grudniu 1918 roku we wsi Florynka niedaleko Krynicy powstała "Ruska Rada", która proklamowała powstanie Ruskiej Ludowej Republiki Łemków i postanowiła nawiązać współpracę z Rusinami ze Słowacji w celu przyłączenia Łemkowszczyzny do Czechosłowacji na zasadzie autonomii. Jej delegaci dotarli nawet na konferencję paryską w 1919 roku. Jednak z powodu braku odzewu władz w Pradze, zamiar ten nie doczekał się realizacji, a "Ruska Rada" został zlikwidowana przez władze polskie w roku 1920.