Opis

Tytuł mapy można tłumaczyć jako „mapa etnograficzna ziem polskich pod zaborem pruskim”. Mapa została wydana przez Biuro Kartograficzne Centralnej Agencji Polskiej w Lozannie, przedstawia procentowy udział ludności polskiej w poszczególnych powiatach wschodniej części Prus, na podstawie danych spisu powszechnego z 1910 roku i częściowo z roku 1900 oraz odręcznie wrysowaną propozycję przebiegu granicy polsko-niemieckiej. Pod legendą mapy umieszczono informację w języku francuskim (tłumaczenie) Uwaga. Mapa oparta jest na oficjalnych danych pruskich ze spisu powszechnego z 1910 r., który został opublikowany szczegółowo tylko dla rejencji w Poznaniu, Bydgoszczy, Gdańsku, Kwidzynie, Olsztynie i Opolu. Dla innych okręgów musieliśmy przyjąć dane z 1900 roku. Na mapie brak daty, ale można przypuszczać, że została wykonana w latach 1917-1919. Szrafem, w podziale na powiaty, przedstawiono udział osób narodowości polskiej w pięciu nierównych przedziałach procentowych: 0,5-10%; 10-25%; 25-40%; 40-50%; 50-100%. Z danych przedstawionych na mapie wynika dominujący (ponad 50%) udział ludności polskiej w większości powiatów Górnego Śląska (poza raciborskim), we wschodniej części Opolszczyzny, zdecydowanej większości Wielkopolski, wschodniej części Kaszub oraz w południowej części Mazur. W pruskich spisach powszechnych narodowość była ustalana na podstawie odpowiedzi na pytanie o język ojczysty, a statystyka pruska wyszczególniała obok języka polskiego, także język kaszubski i mazurski, co skutecznie zmniejszało liczbę osób deklarujących język polski (a tym samym liczbę osób zaliczonych do polskiej narodowości). Ponadto w pruskim spisie powszechnym istniała możliwość zadeklarowania dwóch języków i część Polaków, znających także język niemiecki, deklarowało język polski wraz z niemieckim, co skutkowało zaliczeniem ich do tzw. „osób dwujęzycznych”. Na mapie została odręcznie ołówkiem narysowana linia, przypuszczalnie propozycja przebiegu granicy polsko-niemieckiej. Przecina ona Śląsk Cieszyński, powiat Racibórz, Głupczyce (Głubczyce) i Prądnik (Prudnik), włączając w granice Polski cały Górny Śląsk, a także centralną i wschodnią Opolszczyznę. Następnie linia graniczna pozostawia po polskiej stronie powiaty Namysłów i Syców, włącza do Polski zdecydowaną większość Wielkopolski (m.in. z powiatami Babimost, Międzychód, Wieleń i Chodzież) oraz większość Pomorza Gdańskiego, gdzie przecina powiat Człuchów i Słupsk. Zaproponowano przebieg granicy w ten sposób, aby włączyć do Polski nie tylko wszystkie powiaty z ponad 50% oraz z ponad 40%, udziałem ludności polskiej, ale także te, gdzie według danych spisu powszechnego Polacy stanowili 25-40% ogółu ludności, a w przypadku zachodniej części Pomorza Gdańskiego, nawet powiaty z zaledwie kilkunasto, czy wręcz kilkuprocentowym udziałem ludności polskiej (Człuchów, Bytów, Słupsk i Lębork). Przedstawiona na mapie propozycja wytyczenia granicy polsko-niemieckiej, bazowała na kryteriach narodowościowych i strategicznych. Kryterium narodowościowe (ponad 50% dominacja Polaków) było wystarczające, żeby włączyć w granice Polski Górny Śląsk oraz wschodnią Opolszczyznę. Jednak w przypadku południowej Opolszczyzny oraz częściowo Wielkopolski (zwłaszcza południowej i północnej) ten "narodowościowy próg włączenia w granice Polski" obniżono do 25%, co przy konsekwentnym stosowaniu „kryterium narodowościowego” powinno oznaczać przyznanie tych powiatów Niemcom. Natomiast na Pomorzu, z powodu dużo większego udziału ludności niemieckiej, zdecydowano o całkowitym odejściu od kryterium narodowościowego na rzecz kryterium strategicznego i gospodarczego (szeroki dostęp do morza). Propozycja granicy polsko-niemieckiej na Warmii i Mazurach nie została naszkicowana. Nie podano autora (autorów) proponowanej linii granicznej. Na marginesach mapy umieszczono odręczne, częściowo nieczytelne, adnotacje, dotyczące m.in. poszczególnych odcinków linii kolejowych.