Opis

Mapa opracowana przez Teofila Szumańskiego, wybitnego polskiego kartografa, jednego z ekspertów delegacji polskiej na Konferencję Pokojową. Na mapie zostały przedstawione proponowane granice Polski na tle procentowego udziału ludności polskiej oraz historycznych granic Polski z roku 1772. Udział ludności polskiej został przedstawiony szrafem w sześciu różnych przedziałach: większość polska, mniejszość (w domyśle polska) powyżej 33%, mniejszość 20-33%, mniejszość 5-20%, mniejszość poniżej 5% oraz mniejszość poza granicami proponowanego państwa polskiego. Wyszczególnione w legendzie źródła danych to wyniki pruskiego spisu szkolnego z 1911 r., austriackiego spisu powszechnego z 1910 r., rosyjskiej statystyki opracowanej przez policję w 1909 r. oraz niemieckich spisów okupacyjnych z lat 1916-17 dotyczących Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny. Treść mapy sugeruje odwołanie się, przy wytyczaniu proponowanych granic Polski, do kryteriów narodowościowych oraz historycznych, jednak nie zawsze były one stosowane konsekwentnie. Do proponowanego terytorium Polski włączono wszystkie regiony, gdzie Polacy stanowili większość mieszkańców (według danych wykorzystanych do opracowania mapy), także te, które wykraczały poza granice przedrozbiorowe z 1772 roku (Spisz, Orawa, część Opolszczyzny i Dolnego Śląska oraz południowe Mazury). W tych przypadkach zastosowano nadrzędność kryterium narodowościowego nad historycznym. Jednak do terytorium Polski włączono także regiony, które przed 1772 rokiem znajdowały się w jej granicach, ale w momencie opracowywania omawianej mapy, Polacy byli w nich mniejszością narodową, niejednokrotnie relatywnie nieliczną (20-33% lub zaledwie 5-20% spośród ogółu mieszkańców). Dotyczy to głównie wschodniej części – Galicji Wschodniej, Podola, Wołynia, Polesia, wschodniej i północnej Wileńszczyzny, ale także zachodniej i północnej części Wielkopolski, oraz częściowo Warmii. W tych przypadkach zastosowano nadrzędność kryterium historycznego nad narodowościowym. Najbardziej jaskrawym przykładem jest północna Warmia, Żuławy i okolice Gdańska. Natomiast w odniesieniu do zachodniej części Pomorza Gdańskiego, postanowiono całkowicie odejść, zarówno od kryterium narodowościowego, jak i historycznego, proponując wytyczenie północno-zachodniej granicy Polski na zachód od granicy przedrozbiorowej, ponadto w regionie ze znikomym udziałem ludności polskiej (okolice Słupska). Postulowany szeroki dostęp Polski do morza (od okolic Słupska po Mierzeję Wiślaną i Elbląg), był oczywiście warunkowany czynnikami strategicznymi i gospodarczymi. Proponowane północne, zachodnie i częściowo południowe granice Polski, były – poza kilkoma wyjątkami w części północnej – zgodne z przyjętym przez Autora mapy kryterium narodowościowym oraz częściowo z przebiegiem granicy z 1772 roku, natomiast granice wschodnie z oczywistych powodów nie nawiązywały do historycznych granic przedrozbiorowych, ponadto sięgały daleko na wschód od regionów, w których Polacy stanowili większość mieszkańców. Postulowane terytorium Polski, obejmowało bardzo rozległy obszar – na północy z Pomorzem Gdańskim, Warmią i południową częścią Mazur, na zachodzie z Wielkopolską i Opolszczyzną, na południu z Orawą i Spiszem, na wschodzie sięgało daleko za Zbrucz, a na krańcach północno-wschodnich nie ograniczało się do Wileńszczyzny i Polesia, ale włączało do Polski m.in. także Mińsk, Dyneburg i Połock. Był to zdecydowanie większy zakres terytorialny niż udało się ostatecznie Polsce uzyskać w konsekwencji decyzji konferencji paryskiej, plebiscytów, powstań śląskich i wojny z Rosją bolszewicką.

Dodatkowe informacje

Na marginesie uwaga rękopiśmienna: "Kom. Nar. P. według mapy, którą kazali malować panu Brandtowi - I 1919"

Mapa przechowywana w kolekcji dokumentów przywiezionych z Paryża przez Władysława Zamoyskiego po zakończeniu działalności Komitetu Narodowego Polskiego.
Zob. też http://graniceniepodleglej.edu.pl/?page_id=439 ; http://graniceniepodleglej.edu.pl/?page_id=307