Opis

Mapa nie posiada tytułu. Zostały na niej przedstawione trzy różne warianty rozgraniczenia terytorium Polski i Litwy, powstałe w połowie 1919 roku. Rozbieżności dotyczą głównie Wileńszczyzny i Suwalszczyzny. Na tle rozmieszczenia miast, rzek, linii kolejowych oraz zaznaczonego obszaru tzw. „Litwy etnograficznej” (według dzisiejszej nomenklatury byłby to obszar z dominacją ludności litewskiej) zaznaczono przebieg linii demarkacyjnej polsko-litewskiej z 18 czerwca 1919 roku, linii granicznej proponowanej przez Polaków z 20 czerwca 1919 roku (czyli zaledwie dwa dni później) oraz – jak to ujęto w legendzie mapy – "linii proponowanej przez Naczelnego Wodza Armii Sprzymierzonych z 18 VII 1919 roku". Z pewnością chodzi tu o tzw. linię Focha. Mapa została wydana przez Oddział Geograficzny Biura Kongresowego w dniu 29 lipca 1919 roku, czyli można przypuszczać, że bezpośrednim powodem je przygotowania i publikacji było właśnie wytyczenie tzw. linii Focha. Została ona zaproponowana jako kompromis pomiędzy wcześniejszymi o miesiąc propozycjami Ententy oraz strony polskiej. Spośród trzech linii przedstawionych na mapie, najwcześniejszą chronologicznie, jest zaaprobowana przez tzw. „wielką czwórkę” Ententy, linia demarkacyjna z 18 czerwca. Zostawia ona po polskiej stronie Wilno i południową Wileńszczyznę oraz Grodno wraz z linią kolejową łączącą te miasta. Natomiast w części południowo-zachodniej została poprowadzona wzdłuż Kanału Augustowskiego, w konsekwencji czego cała Suwalszczyzna znalazła się po stronie litewskiej. Ten niekorzystny, z polskiego punktu widzenia, przebieg linii demarkacyjnej, spowodował już po dwóch dniach pojawienie się polskiej propozycji przebiegu granicy polsko-litewskiej. Linia graniczna zaproponowana przez stronę polską ma przebieg zdecydowanie odmienny. Została wytyczona wyraźnie na zachód od linii demarkacyjnej, prawie na całym swoim przebiegu przecina obszar zaznaczony jako „Litwa etnograficzna”, pozostawia po stronie polskiej nie tylko Wilno, ale także północno-zachodnią Wileńszczyznę. W części południowej, na krótkim odcinku biegnie wzdłuż Niemna, a następnie (wyraźnie na północ od linii demarkacyjnej), odbija równoleżnikowo, docierając do granicy Prus Wschodnich w okolicach Wisztyńca, zostawiając po polskiej stronie Suwalszczyznę, z Wiżajnami, Puńskiem i Sejnami. Trzecia z linii granicznych, tzw. linia Focha z lipca 1919 roku, była propozycją kompromisową, w kilku aspektach korzystną dla Polski. W części północno-wschodniej, miała przebieg zbliżony do wcześniejszej propozycji Ententy, była jednak nieznacznie przesunięta na zachód, zwiększając tym samym obszar przyznany Polsce. Natomiast w części południowo-zachodniej, zdecydowanie odbijała od Niemna i Kanału Augustowskiego na północ, zostawiając po polskiej stronie Suwalszczyznę, a od okolic Puńska do granicy Prus Wschodnich, pokrywając się z wcześniejszą propozycją polską. Po wytyczeniu linii Focha, strona litewska, na obszarze wschodniej Suwalszczyzny, w okolicach Sejn, nie przestrzegała rozgraniczenia wojsk i administracji wzdłuż nowej linii demarkacyjnej. Było to bezpośrednią przyczyną wybuchu miesiąc później, 23 sierpnia 1919 roku, powstania sejneńskiego, zakończonego zwycięstwem oddziałów polskich i skutecznym wyparciem litewskiej administracji z całej Suwalszczyzny, poza linię Focha. Pod mapą odręcznie ołówkiem dopisano wartość skali [1:1 000 000]