Opis

Mapa obejmuje pogranicze polsko-czechosłowackie na północnym Spiszu i w Tatrach Wysokich. Składa się z części drukowanej oraz naniesionych odręcznie, zaznaczonych szrafem i kolorami, różnych wersji linii granicznych. Posiada także dwie legendy, druga (na doklejonej kartce) dotyczy elementów naniesionych odręcznie. Na drukowanej mapie topograficznej obejmującej północny Spisz, Tatry Wysokie i niewielki fragment Podhala, zostały przedstawione różne wersje przebiegu granicy polsko-czechosłowackiej proponowane i ustalane w latach 1920-1922. Są to: linia graniczna na podstawie traktatu z Sevres (10 sierpnia 1920), tzw. „linia Ambasadorów” (po decyzji z 28 lipca 1920), linia graniczna proponowana przez Polskę, linia graniczna nie wyznaczona decyzją z 28 lipca 1920, linia graniczna przegłosowana przez Komisję Delimitacyjną (25 września 1922) oraz polski projekt linii kolejowej do Nowego Targu-Jaworzyny-Roztoki. Natomiast odręczne naniesione, kolorowe linie graniczne, są wersją późniejszą i zostały – według informacji umieszczonej na dodatkowej legendzie mapy – dodane w konsekwencji posiedzenia Komisji Delimitacyjnej w Brnie (Czechosłowacja) 11 lutego 1924 roku. Kolorami zaznaczony jest przebieg dwóch granic istniejących przed 1924 rokiem, czyli dawnej granicy między Galicją i Węgrami (kolor zielony) oraz granicy wytyczonej na podstawie decyzji Rady Ambasadorów z 28 lipca 1920, czyli tzw. „linii Ambasadorów” (kolor czerwony). Co jednak istotniejsze, dodano trzy kolejne, nie zaznaczone na wcześniejszej wersji drukowanej, warianty przebiegu granicy polsko-czechosłowackiej – propozycję polską, częściowo odmienną od zamieszczonej na wersji drukowanej (kolor żółty), propozycję czechosłowacką sprzed posiedzenia Komisji Delimitacyjnej (kolor niebieski) oraz modyfikację propozycji czechosłowackiej w rozumieniu Komisji Delimitacyjnej (kolor czarny). Podstawowymi punktami spornymi, przedstawionymi na mapie, jest podział północnego Spiszu pomiędzy Polskę a Czechosłowacją oraz określenie przynależności państwowej Doliny Jaworzyny. Spisz do I wojny światowej znajdował się w granicach Węgier. Po rozpadzie monarchii Austro-Węgierskiej oraz zakończeniu wojny, nowopowstała Czechosłowacja rościła pretensje terytorialne do całego obszaru północnych Węgier, z kolei liczna na północnym Spiszu ludność polska, domagała się przyłączenia tego obszaru do Polski. W 1919 roku, podczas konferencji w Paryżu, podjęto decyzję o przeprowadzeniu na północnym Spiszu w połowie 1920 roku plebiscytu, który miał zadecydować o przynależności politycznej tego obszaru. Ostatecznie plebiscytu nie przeprowadzono (z powodu wojny polsko-bolszewickiej), a podziału północnego Spiszu dokonała Rada Ambasadorów 28 lipca 1920 roku, przyznając Polsce jego niewielki fragment, co nie zakończyło sporów terytorialnych polsko-czechosłowackich. Nie rozstrzygnięto wówczas także przynależności państwowej Doliny Jaworzyny. Na mapie widać bardzo dużą zbieżność, zaznaczonych kolorami w lutym 1924 roku, linii granicznych dzielących północny Spisz pomiędzy Polskę a Czechosłowację. Propozycja polska (kolor żółty) oraz czechosłowacka (kolor niebieski) z lutego 1924 roku, są na tym odcinku całkowicie zbieżne, a pomiędzy nimi a przebiegiem wcześniejszej „linii Ambasadorów” z lipca 1920 roku (kolor czerwony), jest tylko kilka nieznacznych różnic. Jedyna istotna modyfikacja propozycji czechosłowackiej (kolor czarny) dotyczyła obszaru na południe od wsi Jurgów i Brzegi, była korzystna dla Polski. Co ważne, granica polsko-czechosłowacka na północnym Spiszu, wytyczona odręcznie na tej mapie w lutym 1924 roku, przetrwała do czasów współczesnych, obecnie jako granica polsko-słowacka. Natomiast istotne różnice widoczne na mapie dotyczą przebiegu granicy w Tatrach Wysokich. Propozycja polska włączała do Polski położoną na wschód od Morskiego Oka i Roztoki, Dolinę Jaworzyny (kolor żółty), co nie było akceptowane przez stronę czechosłowacką, pomimo tego, że propozycja z lutego 1924 roku, postulowała przyłączenie tego fragmentu Tatr w mniejszym zakresie terytorialnym (w części wschodniej) niż wcześniejsza propozycja polska z roku 1920 (widoczna na mapie w wersji drukowanej). Ciekawie przedstawia się porównanie wcześniejszej propozycji polskiej (wersja drukowana), kolejnej propozycji polskiej z lutego 1924 roku (kolor żółty) oraz linii granicznej przegłosowanej przez Komisję Delimitacyjną 25 września 1922 roku (wersja drukowana). Ta ostatnia propozycja postulowała włączenie do Polski części Tatr Wysokich na wschód od Rysów i Morskiego Oka oraz dzieliła Dolinę Jaworzyny pomiędzy Polskę a Czechosłowację (granica miała biec dnem doliny). Były to propozycje korzystniejsze dla Polski niż wcześniejsze rozstrzygnięcia Rady Ambasadorów. Natomiast ta sama propozycja Komisji Delimitacyjnej z roku 1922 dzieliła północny Spisz w sposób jeszcze bardziej niekorzystny dla Polski, pozostawiając gminy Kacwin i Niedzica po stronie czechosłowackiej. Co ciekawe taki sam, bardzo niekorzystny dla Polski, podział północnego Spiszu uwzględniała pierwsza propozycja Polski (wersja drukowana), która jednocześnie postulowała włączenie do Polski dużo większego obszaru Tatr Wysokich wraz z całą Doliną Jaworzyny (obszar ten pod względem historycznym także jest zaliczany do Spiszu). Natomiast druga propozycja polska, z lutego 1924 (kolor żółty), rozkłada akcenty zdecydowanie inaczej. Postulowała przyłączenie do Polski gmin Kacwin i Niedzica na północnym Spiszu (zgodnie z propozycją czechosłowacką i wcześniejszą decyzją Rady Ambasadorów), natomiast ograniczała żądania Polski dotyczące fragmentu Tatr na wschód od Morskiego Oka i rezygnowała ze wschodniej części Doliny Jaworzyny. Mimo to, nowe, ograniczone terytorialnie, postulaty strony polskiej dotyczące wschodniej części Tatr Wysokich, nie zyskały akceptacji strony czechosłowackiej oraz Ligi Narodów, która miesiąc później, 12 marca 1924 roku przyznała cały obszar Doliny Jaworzyny Czechosłowacji.