Opis

Na mapie przedstawiono wyniki plebiscytu przeprowadzonego na Górnym Śląsku 20 marca 1921 roku. Decyzja o organizacji plebiscytu, którego wyniki miały zdecydować o przynależności państwowej Górnego Śląska, zapadła na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku, a szczegółowe ustalenia zapisano w artykule 88 traktatu wersalskiego. Obszar plebiscytowy objął 1573 gminy prowincji górnośląskiej w powiatach: bytomskim, katowickim, gliwickim, tarnogórskim, rybnickim, pszczyńskim, strzeleckim, opolskim, lublinieckim, kozielskim, kluczborskim, głubczyckim i części powiatu prudnickiego. Głosowano również w niewielkiej części powiatu namysłowskiego, leżącego historycznie i administracyjnie na Dolnym Śląsku. Do udziału w głosowaniu uprawnione były osoby, które urodziły się oraz zamieszkiwały na obszarze plebiscytowym. Ogółem było to 1 220 524 osób, wśród których ponad 19% stanowili tzw. emigranci górnośląscy, czyli osoby które na Górnym Śląsku się urodziły, ale z niego wyemigrowały. Umożliwienie udziału w plebiscycie tzw. emigrantom, było postulatem strony polskiej, który później okazał się bardzo niekorzystny, ponieważ ponad 182 tys. spośród nich opowiedziało się za Niemcami, a zaledwie ok. 10 tys. za Polską. Frekwencja w plebiscycie była niezwykle wysoka, głosowało ok. 98% uprawnionych. Ostatecznie za Polską opowiedziało się 40,3% głosujących (479 tys.), a za Niemcami 59,4% (707 tys.). Niemcy wygrali plebiscyt głównie dzięki głosom mieszkańców miast, natomiast biorąc po uwagę wyniki według gmin, za Polską opowiedziały się 674 gminy, a za Niemcami 624. Na mapie punktowo kolorem czerwonym zaznaczono gminy, których mieszkańcy w większości głosowali za przyłączeniem do Polski, a kolorem czarnym, gminy które opowiedziały się za Niemcami. Taki sposób graficznej prezentacji wyników plebiscytu, nie oddawał w pełni rezultatów głosowania, ponieważ bez względu na to, czy w danej gminie rzeczywiste wyniki rozłożyły się w proporcjach 55% do 45% (za Polską lub Niemcami), czy też 95% do 5% (co jest istotną różnicą) obraz na mapie jest identyczny. Ta metoda nie uwzględnia także, często bardzo znacznej, różnicy w liczbie mieszkańców poszczególnych gmin i miast, a co za tym idzie różnicy w liczbie oddanych głosów. Ludność polska zamieszkiwała głównie tereny wiejskie środkowej i wschodniej części Górnego Śląska, dlatego też na tych obszarach zdecydowanie zwyciężyła opcja przyłączenia do Polski. Im dalej w kierunku zachodnim, tym wyniki głosowania na terenach wiejskich były korzystniejsze dla Niemiec. Z kolei miasta na całym obszarze plebiscytowym były w zdecydowanej większości zamieszkane przez Niemców i w konsekwencji niemal wszystkie głosowały za przyłączeniem do Niemiec, także w najbardziej zurbanizowanej i najsilniej uprzemysłowionej wschodniej części Górnego Śląska (m.in. Katowice, Królewska Huta [Chorzów], Bytom, Zabrze, Gliwice). Efektem takiego zróżnicowanego charakteru narodowościowego mieszkańców, były liczne enklawy, zarówno polskie (głównie w niektórych gminach wiejskich Opolszczyzny), jak i niemieckie (w miastach środkowej i wschodniej części Górnego Śląska). Enklawy te skutecznie utrudniły interpretację wyników głosowania oraz przeprowadzenie podziału terytorialnego obszaru plebiscytowego pomiędzy Polskę a Niemcy. Ponadto na mapie zaznaczono czerwoną linię, którą uwzględniono w legendzie, ale nie podano jej nazwy. Z uwagi na jej przebieg, jest pewne, że chodzi o tzw. "linię Korfantego", czyli projekt podziału Górnego Śląska na podstawie wyników plebiscytu, przedstawiony 23 III 1921 roku, przez polskiego komisarza plebiscytowego, Wojciecha Korfantego. "Linia Korfantego" była zachodnią granicą obszaru, którego mieszkańcy w plebiscycie w większości opowiedzieli się za Polską (choć na tym obszarze były także gminy, a zwłaszcza miasta, które w zdecydowanej większości głosowały za przynależnością do Niemiec). Biegła od Olzy w Czechach, częściowo wzdłuż Odry, zostawiając Opole po stronie niemieckiej, kierowała się następnie na północny-wschód i przecinając powiat oleski, stykała się z granicą Polski. Według tej propozycji podziału Śląska, po polskiej stronie miało pozostać 59% obszaru plebiscytowego, zamieszkanego przez 70% ludności, w tym cały okręg przemysłowy z Katowicami, Królewską Hutą (Chorzowem), Bytomiem, Gliwicami i Zabrzem. Propozycja ta nie została zaakceptowana przez Aliantów.